Leeservaring

Ijsland

Ik had al eerder geschreven over het eerste boek van Jon Kalman Stefansson, Hemel en hel, afgelopen weken heb ik de volgende twee delen van deze trilogie gelezen en ik ga er weer reclame voor maken.
Je weet heel lang niet in welke tijd deze trilogie van Jon Kalman Stefansson speelt, totdat de eerste stoomboot wordt geïntroduceerd. En dan zit je al in deel drie. Eerst komt Hemel en hel, daarna Het verdriet van de engelen en Het hart van de mens. Sommige boeken zullen je nooit meer loslaten en deze trilogie is daar een van. Het is heel zwaar om te lezen, soms onbegrijpelijke redeneringen, wonderlijke gedachtegangen en toch kom je helemaal in de ban van deze boeken die vaak op een sprookje lijken.

Dood
Alles in deze trilogie draait om het onherbergzame klimaat van een Ijslands eiland en de strijd van de hoofdpersoon, een jonge jongen, tegen de dood die elk moment toe kan toeslaan. Hij verliest in de eerste boek zijn beste vriend aan de poezie (anorak vergeten in de kou terwijl hij zit te lezen) en de jongen zal zijn passie voor literatuur over nemen. Er gebeurt niet veel in de boeken, in deel een loopt een vistocht fataal af, deel 2  gaat over het bezorgen van  de post in een gierende storm, in deel drie leest de jongen boeken aan de andere bewoners van een huis waarin hij is opgenomen.

Poezie
Het woord is al gevallen, maar ik lees het in alle recensies terug, het boek het lijkt meer op poezie dan op een roman. Elke zin is een parel, elke pagina bevat een aantal schitterende gedachten, mijmeringen, waardoor je eigenlijk meteen het boek weer wilt herlezen. Je zou het heel goed mee kunnen nemen naar een onbewoond eiland. Ook een goede tip: lees de boeken achter elkaar als je veel tijd hebt, dan krijgen de boeken nog veel meer lading en zie je dat de schrijver in het derde deel naar iets heeft toegewerkt (wat gek genoeg ook nog heel spannend is).

Weergaloze verteller

Pareltje
Ik kwam de titel Hemel en hel van de IJslandse schrijver Jon Kalman Stefansson tegen in een recensie. Een pareltje zou het zijn! En inderdaad een pareltje was het. Soms wijken boeken zo af van alles wat je voorheen hebt gelezen dat je meteen op het puntje van je stoel zit.

Hemel en hel
Het boek is geschreven in twee bedrijven, het eerste speelt op zee , de tweede op het land. "De jongen" (hij krijgt het hele boek geen naam) gaat met zes man in een sloep om kabeljauw te vangen. Bardur, zijn vriend, zit tot het laatst strofen van het gedicht Paradise Lost van Milton uit zijn hoofd te leren on die met "de jongen" te delen tijdens de lange nacht op zee. In de haast bij het vertrek vergeet hij zijn jas. En een nacht op het ijskoude water zonder jas betekent een wisse dood.

Verloren
In het tweede deel volgt een barre tocht over het eiland als de jongen besluit het boek terug te brengen naar de eigenaar, een oude bejaarde zeeman. Onderweg verschijnt Bardur en hun gezamelijke leven steeds voor zijn geestesoog. Een leven op een IJslands eiland is een leven tot op het bot uitgebeend. "Diersoorten zijn gekomen en gegaan, maar de kabeljauw is zijn eigen weg gezwommen, de mens is slechts een kort hoofdstuk in zijn bestaan". Alle ijdelheid is uit dit bestaan verdwenen, de mens loopt hier een tijdje verloren rond zonder sporen achter te laten.

Stijl
Wat een stijl heeft Stefansson; poetisch, rauw, beeldend, golvend (door veel te herhalen), verrassend, suggestief (ik hou van de manier waarop schrijvers om emoties heen kunnen schrijven zonder ze direct te benoemen). De schrijver moet heel dicht bij de natuur staan en ver van alle modes in de literatuur om zo te kunnen schrijven.
Jammer dat de uitgever zo'n weinig sprekende omslag heeft gekozen, want dit boek verdient een grote schare lezers.
In een interview vertelt hij dat hij een trilogie gaat schrijven over "de jongen", het tweede deel is al verschenen in het Engels onder de titel The sorrow of angels. Lees er alles over in een prachtig interview met de schrijver.

Agnes

Reserveer Hemel en hel in onze catalogus