Moordenaars van Jan de Witt

Af en toe lees ik non fictie boeken over historische gebeurtenissen of figuren. Meestal komt dat doordat ik een roman heb gelezen die in een bepaalde tijd speelt, of waarin een historische figuur voorkomt. Soms volstaat een opzoekactie op Wikipedia, soms wil ik meer. En soms krijg ik een boek aangereikt door mijn lief.

Nu las ik een tijdje geleden Vrij man van Nelleke Noordervliet. In deze roman is op een gegeven moment de hoofdpersoon Menno Molenaar in dienst van Johan (Jan) de Witt.  En het toeval wilde dat mijn lief het boek Moordenaars van Jan de Witt door Ronald Prud'Homme van Reine aan het lezen was. Hij vond het een lezenswaardig boek over een roerige tijd uit onze nationale geschiedenis. En omdat ik het boek van Noordervliet met veel plezier heb gelezen, hebben we overgestoken nadat we het allebei uit hadden.

Het boek over een van de eerste politieke moorden in Nederland beschrijft zo gedetailleerd mogelijk op basis van historische bronnen hoe het zo ver heeft kunnen komen. Het gaat wat ver om het een soort CSI verhaal te noemen, maar toch gaat de vergelijking redelijk op. Prud'Homme weet heel goed het beeld van het 17de eeuwse Nederland te schetsen, dat in de nadagen van de Gouden Eeuw bedreigd werd door Engeland, Frankrijk, Duitsland die allemaal een stukje van de rijkdom van de 7 provinciën wilde.  Nederland is een republiek op dat moment, waar om ons heen nog koningen en keizers de dienst uitmaken, zijn bij ons de Oranjes op een zijspoor gezet.

In dit roerige Nederland is een enorme machtsstrijd aan de gang tussen de Staatsen en de Orangisten. Jan de Witt lijkt zo onkreukbaar, , dat hij moeilijk uit het zadel blijkt te wippen. Als je niet de man zelf kunt pakken, moet je misschien eerst zijn broer proberen te pakken lijkt men dan te denken in het kamp der Orangisten. En dus wordt er een schijnproces tegen Cornelis de Witt voorbereid. Hij wordt beticht van poging tot samenzwering tegen prins Willem III (de latere William met de dubbelkroon met Engeland).  De complotteurs komen uit het kamp van de prins.

Prud'Homme heeft het allemaal uitgezocht, en weet aannemelijk te maken dat Willem III waarschijnlijk op de hoogte was van de plannen om de De Witten om te brengen. Dat het uit zou lopen op een gruwelijk volksgericht heeft hij niet kunnen voorzien. Maar hij heeft de schuldigen aan de moord, degene die de lijken hebben ontwijdt, niet berecht. Sterker nog, hij gaf hen goede posities ter beloning, en een levenlang een onkostenvergoeding. Daarmee creëerde hij een angstcultuur en kon hij zorgen dat in veel steden en provincies de staatsgezinden werden gedwongen het veld te ruimen uit stads- en provinciebesturen.

Voor een ieder die meer wil weten over dit bloedige stuk geschiedenis van Nederland, over de worsteling van een republiek en een koningshuis dat zijn macht ingeperkt ziet worden (ceremonieel lintjes doorknippen was er toen nog niet bij;-) een aanrader.  Het boek is te reserveren in onze catalogus en staat op de long list van libris geschiedenisprijs voor 2013.

Erna Winters

De Gouden Eeuw: fundament van het heden.

Hoe ziet de Nederlandse identiteit eruit?
In de aanloop naar de Gouden Eeuw kwam die vraag voor het eerst op.

Zo begint het boek dat is samengesteld naar aanleiding van de tv-serie 'De Gouden Eeuw, proeftuin van onze wereld.

In een relatief korte periode (de Gouden Eeuw beslaat zo'n 75 jaar) maken de Nederlanden een bloeiperiode door op velerlei gebied.
De economische bloei is gigantisch, vooral door de oprichting van de VOC, waardoor de Republiek het centrum van de wereldhandel wordt, met als brandpunt Amsterdam.
Na decennia lang te hebben gezucht onder het Spaanse juk van koning Filips II, de strijd die er is geleverd, de wreedheden die hebben plaatsgevonden, met uiteindelijk de onafhankelijkheid, is er in de Nederlanden een relatieve tolerantie ontstaan, waardoor er ruimte komt voor het ontwikkelen van nieuwe ideeën. De technologische voorsprong op andere landen is heel groot. Nijverheid komt tot wereldklasse mede ontstaan door de vluchtelingen uit de zuidelijke Nederlanden, na de val van Antwerpen.
Het ontstaan van een rijke klasse maakt dat er aandacht komt voor wetenschap, beeldende kunst, literatuur, maar ook voor armenzorg.
En last but not least: er ontstaat handel in geld: een financiële markt, vooral door de VOC.
De handelsbelangen worden op zee beschermd door zeehelden als Piet Hein, Maerten Tromp en Michiel de Ruyter.
Grote schilders als Vermeer, Hals en Steen zijn volop in bedrijf en Rembrandt schildert zijn 'Nachtwacht'.
De noodzaak van de drooglegging van de Beemster en de noodzaak van stadsuitbreidingen.

Dit alles wordt in dit boek beschreven, rijk geïllustreerd met prachtige platen.
Met ook de keerzijde van deze rijkdom en niet te vergeten de uiteindelijke neergang van deze gouden periode.
Een aanrader, dit prentenboek voor volwassenen.

Vrij Man (Nelleke Noordervliet).

Noordervliet neemt ons mee, aan de hand van Menno Molenaar in de tweede helft van de Gouden Eeuw, naar Rotterdam, Leiden,  Den Haag en tenslotte naar De Nieuwe Wereld. Raadspensionaris Johan de Witt, de grote politieke strateeg bestiert de Republiek.
Tijdens het lezen komt prachtig uit hoe het leven in de Gouden Eeuw zich verhoudt tot het heden. Daarnaast beschrijft zij levendig, het leven in deze periode. Aan de ene kant de rijken met prachtige buitenhuizen, aan de andere kant de armoede in de steden onder de bevolking, de stank in de steden, de ziekten waar mensen aan ten prooi vallen.
Menno Molenaar, de hoofdpersoon, geboren en opgegroeid in Rotterdam studeert medicijnen en rechten in Leiden. Daar komt hij in contact met vrijdenkers als Spinoza en Koerbagh.
Onder druk van de Engelsman Dixon, zijn mecenas, wordt hij naar Den Haag gedirigeerd om ,als griffier van Johan de Witt, te spioneren voor de Engelsen.
De werelden van de nieuwe denkers en van de perverse Dixon raken zo met elkaar verknoopt dat Menno Molenaar uiteindelijk tot een daad van geweld komt en zich vervolgens inscheept voor Amerika, de Nieuwe Wereld.
Daar probeert hij met nieuwe idealen met zichzelf in het reine te komen.

Noordervliet heeft de fictieve figuur Molenaar nodig om het leven in de Gouden Eeuw te beschrijven en hem (en de lezer) in contact te laten komen met een Spinoza en een De Witt. Verschillende getuigenissen van personen beschrijven mede het leven van Menno Molenaar om de historie tot leven te brengen.

'De Gouden Eeuw, proeftuin van onze wereld'  kan worden gereserveerd in de catalogus. 

'Vrij man' van Nelleke Noordervliet kan worden gereserveerd in de catalogus.

Jeannette