Moordenaars van Jan de Witt

Af en toe lees ik non fictie boeken over historische gebeurtenissen of figuren. Meestal komt dat doordat ik een roman heb gelezen die in een bepaalde tijd speelt, of waarin een historische figuur voorkomt. Soms volstaat een opzoekactie op Wikipedia, soms wil ik meer. En soms krijg ik een boek aangereikt door mijn lief.

Nu las ik een tijdje geleden Vrij man van Nelleke Noordervliet. In deze roman is op een gegeven moment de hoofdpersoon Menno Molenaar in dienst van Johan (Jan) de Witt.  En het toeval wilde dat mijn lief het boek Moordenaars van Jan de Witt door Ronald Prud'Homme van Reine aan het lezen was. Hij vond het een lezenswaardig boek over een roerige tijd uit onze nationale geschiedenis. En omdat ik het boek van Noordervliet met veel plezier heb gelezen, hebben we overgestoken nadat we het allebei uit hadden.

Het boek over een van de eerste politieke moorden in Nederland beschrijft zo gedetailleerd mogelijk op basis van historische bronnen hoe het zo ver heeft kunnen komen. Het gaat wat ver om het een soort CSI verhaal te noemen, maar toch gaat de vergelijking redelijk op. Prud'Homme weet heel goed het beeld van het 17de eeuwse Nederland te schetsen, dat in de nadagen van de Gouden Eeuw bedreigd werd door Engeland, Frankrijk, Duitsland die allemaal een stukje van de rijkdom van de 7 provinciën wilde.  Nederland is een republiek op dat moment, waar om ons heen nog koningen en keizers de dienst uitmaken, zijn bij ons de Oranjes op een zijspoor gezet.

In dit roerige Nederland is een enorme machtsstrijd aan de gang tussen de Staatsen en de Orangisten. Jan de Witt lijkt zo onkreukbaar, , dat hij moeilijk uit het zadel blijkt te wippen. Als je niet de man zelf kunt pakken, moet je misschien eerst zijn broer proberen te pakken lijkt men dan te denken in het kamp der Orangisten. En dus wordt er een schijnproces tegen Cornelis de Witt voorbereid. Hij wordt beticht van poging tot samenzwering tegen prins Willem III (de latere William met de dubbelkroon met Engeland).  De complotteurs komen uit het kamp van de prins.

Prud'Homme heeft het allemaal uitgezocht, en weet aannemelijk te maken dat Willem III waarschijnlijk op de hoogte was van de plannen om de De Witten om te brengen. Dat het uit zou lopen op een gruwelijk volksgericht heeft hij niet kunnen voorzien. Maar hij heeft de schuldigen aan de moord, degene die de lijken hebben ontwijdt, niet berecht. Sterker nog, hij gaf hen goede posities ter beloning, en een levenlang een onkostenvergoeding. Daarmee creëerde hij een angstcultuur en kon hij zorgen dat in veel steden en provincies de staatsgezinden werden gedwongen het veld te ruimen uit stads- en provinciebesturen.

Voor een ieder die meer wil weten over dit bloedige stuk geschiedenis van Nederland, over de worsteling van een republiek en een koningshuis dat zijn macht ingeperkt ziet worden (ceremonieel lintjes doorknippen was er toen nog niet bij;-) een aanrader.  Het boek is te reserveren in onze catalogus en staat op de long list van libris geschiedenisprijs voor 2013.

Erna Winters